Po trwającej około 600 tysięcy lat epoce lodowej na obszarze Europy środkowej około 13 tys. lat p.n.e. nastąpiło wyraźne ocieplenie. Spowodowało ono stopniowe ustępowanie lodowca. Na wolnych od lodu obszarach zaczęła kształtować się najpierw bezleśna tundra, później stepotundra, na której z czasem wraz z postępującym ocieplaniem się klimatu (w okresie preborealnym datowanym na 10250-9100 lat p.n.e.) pojawiły się widne i luźne lasy brzozowe i brzozowo-sosnowe o charakterze lasostepu. Rozpoczęła się epoka holocenu, która trwa od około 10 tys. lat p.n.e. do dziś. Od tego czasu lasy stają się panującą formą roślinną na terenach Polski. Nastaje okres borealny (9100-7700 lat p.n.e.), który na obszarze Polski północnowschodniej charakteryzuje się dominacją lasów sosnowych z dużym udziałem brzozy i zarośli leszczynowych. Rozprzestrzeniają się olcha i wiąz, oraz od północnego wschodu wkracza świerk. Pojawiają się i rozpowszechniają lipa i dąb jednocześnie z bluszczem i jemiołą oraz pojedynczo grab. Jest to czas najbardziej intensywnych przemian zachodzących w zbiorowiskach leśnych. W ich wyniku w okresie atlantyckim (7700-5100 lat p.n.e.) powstają bogate lasy mieszane i liściaste, w których gatunkami panującymi były 28 dęby, lipy, wiązy i klony oraz na siedliskach wilgotnych olchy i jesiony. W okresie subborealnym (5100-2300 lat p.n.e.) następuje spadek udziału gatunków wchodzących w skład mieszanych lasów atlantyckich, szczególnie lipy i wiązu oraz kulminacyjnym występowaniem zarośli leszczynowych. Wzrasta wówczas rola dębu i grabu oraz rozprzestrzeniającego się od wschodu świerka. W tym czasie świerk i buk osiągają swój obecny zasięg występowania. Datowany na 2300 lat p.n.e. do chwili obecnej okres subatlantycki cechuje ochłodzenie i zwilgotnienie klimatu, co sprzyjało rozwojowi i zwiększeniu roli wilgotnych lasów olszowych i łęgów jesionowych. Na skutek zwiększonej wilgotności następuje powszechny wzrost torfowisk, a poziom wód w jeziorach i rzekach podnosi się wielokrotnie. Zmniejsza się rola mieszanego lasu dębowego. Na żyznych i umiarkowanie wilgotnych siedliskach panowały wtedy liściaste lasy mieszane dębowo - grabowe ze znacznym udziałem lipy i klonu.

Wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze zaznacza się od około 6500 lat p.n.e. W miarę doskonalenia wytwarzanych przez ludzi narzędzi i struktur społecznych wpływ ten był coraz większy. Najpierw myśliwskie, potem myśliwsko-pasterskie grupy ludzi prowadzące koczowniczy tryb życia, stopniowo zmieniają go na osiadły. Człowiek uczy się uprawy roli, hodowli zwierząt. W wyniku tego oddziaływania na terenach w 80% pokrytych przez lasy, z licznymi jeziorami i rozległymi bagnami wytworzony został krajobraz rolniczy o wysokim stopniu wylesienia. W ciągu mijających stuleci następowały po sobie kolejne epoki różnych kultur ludzkich. Mijają kolejne epoki. Po epoce kamienia nadchodzi epoka brązu. W tym czasie na obszarze Europy zaczynają wyodrębniać się różnice plemienne.

Około V i VI wieku p.n.e. ziemie Polski północno-wschodniej zajmują Prabałtowie, z których z czasem wyodrębniają się, należący do tej samej grupy językowej co Litwini, Prusowie. Wśród nich formują się zespoły plemienne. W X wieku n.e. wymieniano jedenaście ziem, na które dzielił się kraj Prusów: Pomezania, Pogezania, Warmia, Natangia, Sambia, Nadrowia, Skalowia, Galindia, Sudowia, Barcja Wielka i Barcja Mała. Obszar obejmowany dzisiejszym zasięgiem terytorialnym przez Nadleśnictwo Bartoszyce zamieszkiwali niegdyś na północ i zachód od Łyny Natangowie, a na południowy wschód od rzeki zamieszkiwały plemiona Bartów. Przez współczesnych sobie kronikarzy Prusowie opisywani byli jako lud „najbardziej ludzki spośród ludzi", spokojny, skromny i gościnny. Ich wiara związana była z siłami przyrody. Bogami były gwiazdy, słońce, księżyc, piorun i ziemia. Ziemię i drzewa otaczali szczególną czcią. Drzewa nie wolno było wycinać bez wyraźnej potrzeby. Nie można było bezmyślnie i dla zabawy obdzierać go z kory, łamać gałęzi, nacinać, gdyż cierpiało tak jak człowiek, krwawiło z odniesionych ran i chorowało aż do uschnięcia. Wierzono, że każde drzewo mogło być miejscem przebywania duszy zmarłego lub siedzibą duszy człowieka, który miał się narodzić. Wobec niszczycieli świętych drzew stosowano okrutne kary.Człowiek jednak nie mógł się obejść bez drewna, dlatego też zanim drzewo zostało wycięte odmawiano modlitwę, prosząc mieszkającego w nim ducha o przebaczenie oraz by zechciał przenieść się do przedmiotu, który zostanie z wyciętego drzewa zrobiony. Prusowie budowali grodziska w miejscach, które sama natura wyposażyła w walory obronne, na trudno dostępnych wzgórzach lub pagórkach położonych w kolanach rzek czy też otoczonych mokradłami. Zajmowali się łowiectwem, rybactwem i bartnictwem, ale przede wszystkim rolnictwem. Uprawiali pszenicę, jęczmień, żyto, owies, proso, bób, mak, fasolę, grykę, brukiew i buraki oraz len i konopie. Zakładali sady owocowe z jabłoniami, gruszami, śliwami i wiśniami. Hodowali konie (stworzyli własną pruską rasę z dzikich tarpanów), bydło rogate, świnie, owce, kozy i drób.

Około IX i X wieku powstałe w Polsce i na Rusi ponadplemienne państwa z silną władzą feudalną zaczęły zagrażać ziemiom plemion pruskich. Polsce nie udało się osiągnąć wpływów wśród Prusów ani poprzez najazdy ani też drogą chrystianizacji. Prusowie pozostawali przy swoich wierzeniach i nie przyjmowali nowej wiary. Nie mieli króla ani spisanych praw. Nie zdążyli zbudować własnego państwa. W XIII wieku książę Konrad Mazowiecki po naradzie z wielmożami mazowieckimi, kujawskimi, biskupem płockim Güntherem i biskupem pruskim Chrystianem, postanowił sprowadzić do Polski Zakon Najświętszej Marii Panny. W marcu 1226 r. cesarz Fryderyk II nadał Zakonowi przywilej, który głosił, że książę Konrad obiecał nadać Krzyżakom Ziemię Chełmińską celem zdobycia Prus. Zakon Najświętszej Marii Panny miał zwalczać niewiernych i przymusem krzewić wiarę chrześcijańską. W latach 1233-1234 Krzyżacy wspierani przez niemal wszystkich książąt polskich podbili Pomezanię. W 1237 r. po walkach trwających cały rok, w których Prusowie bronili każdej osady zostały zdobyte ziemie Pogezanów. W 1238 r. rycerze Zakonu przy wsparciu wojsk z Europy przystąpili do podboju Warmii. Wówczas plemiona Pogezanów pod wodzą Actumo, Warmów pod wodzą Glappo, Bartów pod wodzą Diwana Klekina i Natangów pod wodzą Hercusa Monte zjednoczyły się w obronie swoich ziem. Walki powstańcze trwały wiele lat, a Prusowie niejednokrotnie odnosili w nich zwycięstwa. Mimo to w 1268 r. Krzyżacy dzięki ogromnemu napływowi wspierającego ich rycerstwa z Czech i Niemiec powoli zaczęli uzyskiwać przewagę. Powstanie zostało stłumione. W ciągu 50 lat podbite zostały wszystkie plemiona pruskie. Pod koniec XIII w. tereny Polski północno-wschodniej, na których rozciągała się wielka puszcza były prawie zupełnie wyludnione. Dotychczasowi mieszkańcy wyginęli lub rozproszyli się w czasie wojen z Polską i Rusią, a potem w czasie podbojów krzyżackich. Do 1466 r. ziemiami tymi władał Zakon. W czasie kolonizacji tych terenów powstawały miasta i wsie, często usytuowane w miejscach dawnych osad Prusów. Bartoszyce pierwszy przywilej lokacyjny otrzymały w 1326 r., a Sępopol uzyskał prawa miejskie w 1351 r. Ludność pruska była tu silna liczebnie do końca XV w. i stanowiła na tych terenach większość jednakże Prusowie zatracili swą kulturę i tożsamość w połowie XVII w. Pozostały po nich ślady dawnych grodzisk i osad, cmentarzysk i kurhanów. Przypominają o nich spolszczone już nazwy wielu miejscowości. Między innymi: Orsy to pruskie Arso, Piasty Wielkie – Paistio, Piersele – Perselen, Posłusze – Poslissie, Sągnity – Zantonithen, Sortławki – Sodelauken, Spytajny – Spitteynen. W Bartoszycach znajdują się najstarsze pomniki na ziemiach Polski. Prawdopodobnie pochodzą one z I tysiąclecia n.e. Dzisiaj mieszkańcy Bartoszyc zwą je „Bartkami", przed wojną zwano je „Bartel i Gustelbalda". Przypuszczalnie upamiętniają bohaterów Prusów (bogom posągów nie stawiano). Po zawarciu pokoju toruńskiego w 1466 r. obszar ten jako tzw. Prusy Górne wszedł w skład Prus Książęcych, które stały się lennem Polski do 1657 r. 19.IX.1657 r. na podstawie układu zawartego w Wielawie Prusy Książęce uzyskały suwerenność. W 1701 r.książę pruski Fryderyk III koronował się na króla Prus. Do 1945r. Prusy pozostawały we władaniu niemieckim. Po zakończeniu II Wojny Światowej od 1945 r. znalazły się w granicach Polski.

Pierwotna, nieprzebyta puszcza rozciągająca się od Drwęcy i Łyny na zachodzie po Niemen na wschodzie na przestrzeni 50 tysięcy kilometrów kwadratowych trwała do XIV wieku. Na terenach dzisiejszego Nadleśnictwa Bartoszyce różnowiekowe i wielopiętrowe drzewostany budował głównie dąb szypułkowy, a wraz z nim lipa, klon, wiąz, grab i wkraczający od północnego wschodu świerk. Zaś na podmokłych równinach, w dolinach rzek i obrzeżach bagien i torfowisk rosły jesiony, olchy wierzby i osiki. Po uregulowaniu granicy pomiędzy państwem Zakonnym a Mazowszem traktatem w 1422 r. rozpoczęło się faktyczne osadnictwo. Powierzchnia lasów stanowiąca do końca XIII w. 80%, systematycznie uszczuplana przez wyrąb na potrzeby osadników zmniejszyła się do około 60% na początku XV wieku. W okresie panowania Zakonu nadzór nad lasami należał do komtura. Opiekę nad lasami powierzono braciom zajmującym się gospodarką leśną lub łowczym, przydzielając im do pomocy konnych strażników. W XVI wieku puszcza została podzielona na ostępy, którymi zarządzali ostępowi. Do połowy XVII wieku prowadzona w lasach gospodarka ograniczała się do wyrębów na potrzeby osadników i zamków oraz do karczowania lasów pod uprawę pól. W XVII w. wprowadzone zostały przepisy dotyczące pielęgnowania i odnawiania powierzchni leśnych. Zaczęto stosować cięcia pielęgnacyjne, a później wprowadzono ochronę nalotu i podrostów (przede wszystkim gatunków gospodarczo cennych: dębów i buków). W 1717 r. sprawy lasów zostały przekazane kamerom okręgowym, a w 1723 r. Kamerze Wojenno-Skarbowej, w której zasiadali z prawem głosu wielcy nadleśniczowie. W 1739 r. weszła w życie reforma leśna wprowadzająca urząd królewskiego leśniczego, podział ostępów leśnych na leśnictwa i nadleśnictwa oraz ograniczająca dni wywozu drewna z lasu. Na początku XVIII w. stan zalesienia ówczesnych Prus Wschodnich wynosił około 40% (C. Tryk – 1998 „Lasy Prus Wschodnich w XVI-XVIII wieku"). Następna regulacja gospodarki leśnej na podstawie zarządzenia z 1795 r. ograniczała prawo pozyskania i wywozu drewna opałowegodo okresu od 1 października do 31 marca. Zarządzenie to było przestrzegane przez miejscową ludność jeszcze po II Wojnie Światowej. Pomimo wprowadzanych zarządzeń i sposobów gospodarowania w lesie do końca XIX wieku powierzchnia leśna ciągle zmniejszała się. Bardzo istotne zmiany w ciągu kilkuset ostatnich lat zaszły również w składzie gatunkowym drzewostanów. W czasie dynamicznie rozwijającego się osadnictwa wycinane były przede wszystkim dąbrowy (cennym surowcem były kloce zwane „wańczos"). Powodem tego były trwałość i wszechstronne zastosowanie drewna dębu w gospodarce człowieka. Prawie zupełnemu wyniszczeniu uległ cis, masowo eksportowany do wielu krajów Europy ze względu na cenne i poszukiwane drewno. Przy wzrastającym zapotrzebowaniu na surowiec drzewny w połowie XVIII wieku zaczął się zmieniać sposób gospodarowania w lesie. W 1740 r. wydano zarządzenie, które nakazywało zwiększenie udziału świerka i sosny na uprawach leśnych, gdyż gatunki te uzyskiwały duży i szybki przyrost masy drzewnej. Do końca II Wojny Światowej większe kompleksy leśne należały do majątków ziemskich. Ze względu na brak danych opisujących gospodarkę leśną na terenie Nadleśnictwa Bartoszyce można o niej wnioskować tylko na podstawie obecnego stanu lasu. Na podstawie stanu drzewostanów wnioskuje się że pozyskiwanie drewna odbywało się przede wszystkim zrębami zupełnymi, które odnawiano sadzeniem i siewem. W lasach wielkich własności ziemskich w znacznym stopniu istniało nastawienie na gospodarkę łowiecką, a stosowane wieki rębności zbliżone były do obecnych. Natomiast wieki rębności w lasach drobnej własności były niższe, a stan lasów był bardzo zróżnicowany.

Nadleśnictwo Bartoszyce utworzone zostało po wejściu w życie Dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. W jego skład weszły dawne lasy majątkowe oraz opuszczone lasy chłopskie i zalesione samosiewem grunty porolne. W latach 1946-1953 gospodarka leśna prowadzona była w oparciu o prowizoryczną tabelę klas wieku. Następnie opracowany został prowizoryczny plan urządzenia lasu na okres od 1.I.1954 r. do 30.IX.1963 r. W 1966 r. sporządzono definitywny urządzenia lasu na okres od 1.X.1966 r. do 30.IX.1976 r. Ogólna powierzchnia nadleśnictwa wynosiła wówczas 10 151,18 ha. Na mocy Zarządzenia Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych Nr 76 z dnia 21.XII.1972 r. zreorganizowany został podział administracyjny OZLP obowiązujący od 1.I.1973 r. Zmienił się zasięg i powierzchnia znajdująca się we władaniu Nadleśnictwa Bartoszyce. W jego skład weszła część gruntów z dawnych nadleśnictw:

• z dawnego Nadleśnictwa Bartoszyce – 9183,81 ha,
• z dawnego Nadleśnictwa Wichrowo – 1613,12 ha,
• z dawnego Nadleśnictwa Srokowo – 2462,23 ha,
• z dawnego Nadleśnictwa Kętrzyn – 1902,86 ha,
• z dawnego Nadleśnictwa Sadłowo – 1206,72 ha,
• z dawnego Nadleśnictwa Górowo – 413,94 ha.

Ogólna powierzchnia Nadleśnictwa według stanu na 1.X.1976 r. wynosiła 16 782,68 ha. Nadleśnictwo podzielone zostało na 2 obręby: Sępopol o powierzchni 8840,20 ha i Bartoszyce o powierzchni 7942,48 ha. Według planu urządzenia lasu sporządzonego na okres od 1.I.1990 r. do 31.XII.1999 r. powierzchnia ogólna Nadleśnictwa wynosiła 14 871,33 ha, w tym w obrębie Sępopol 7496,07 ha i w obrębie Bartoszyce – 7375,26 ha, obręb zmienił nazwę na Bartniki. Według planu urządzenia lasu. sporządzonego na okres od 1.I.2000 r. do 31.XII.2009 r. powierzchnia Nadleśnictwa wynosiła 15411,4448 ha, w tym obręb Sępopol 7762,9119 ha oraz obręb Bartniki 7648,5329 ha. Obecne plany urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Bartoszyce obowiązują na okres od 1.I.2010 r. do 31.XII.2019 r. Nadleśnictwo według stanu na 1.I.2010 r. podzielone jest na dwa obręby leśne: Sępopol o powierzchni 7995,97 ha oraz Bartniki o powierzchni 7663,67 ha. Łączna powierzchnia Nadleśnictwa wynosi 15 659,64 ha. Lasy Nadleśnictwa Bartoszyce na przestrzeni lat poniosły znaczne szkody na skutek działania różnych czynników natury biotycznej jak i abiotycznej:

• 1978 r. – wystąpiły znaczne szkody od silnych wiatrów i śniegu – usunięto 6650 m³ ,
• 1979 r. – wystąpiły znaczne szkody od silnych wiatrów i śniegu – usunięto 4200 m^₃ ,
• 1979 r. – odnotowano wzmożone występowanie zawodnicy świerkowej, która charakteryzuje się 40-letnim cyklem gradacyjnym, do 1987 r. notowany był wzrost jej występowania,
• 1980 r. - wystąpiły znaczne szkody od silnych wiatrów i śniegu – usunięto 14 800 m³,
• 1984 r. – wystąpiły znaczne szkody od silnych wiatrów i śniegu – usunięto 21 000 m³,
• 1985 r. – wystąpiły znaczne szkody od silnych wiatrów i śniegu – usunięto 14 500 m³,
• 1986 r. – wystąpiły znaczne szkody od silnych wiatrów i śniegu – usunięto 12 000 m³,
• lata 1978-1979 – wystąpiły zakłócenia stosunków wodnych na pow. ok. 500 ha,
• lata 1980-1985 – wystąpiły zakłócenia stosunków wodnych na pow. ok. 100 ha,
• lata 1981-1983 – huraganowe wiatry,
• lata 1980-1983 – gradacja brudnicy mniszki,
• lata 1983-1987 – występowanie opieńki miodowej na pow. ok. 1000 ha ,
• grudzień 1999 r. – gwałtowny huragan wyrządzając znaczne szkody w drzewostanach.

Poniżej fotografie byłych Nadleśniczych Nadleśnictwa Bartoszyce: